Wie was Charlotte Salomon?
Charlotte Salomon (1917–1943) groeide op in een Joods-Duits gezin in Berlijn. Haar jeugd viel samen met de opkomst van het nationaalsocialisme en de toenemende dreiging voor Joodse burgers in Duitsland. Toch wist ze, ondanks alles, als jonge vrouw vrijwel haar opleiding aan de kunstacademie af te ronden. Begin 1939 vluchtte Charlotte naar Zuid-Frankrijk, naar haar grootouders die daar al eerder onderdak hadden gevonden.
Wat ze daar aantreft, verandert haar leven voorgoed. Kort na haar aankomst pleegt haar grootmoeder zelfmoord. Dan volgt een onthutsende waarheid: Charlotte’s moeder is niet aan de griep overleden, zoals haar altijd was verteld, maar heeft ook een einde aan haar leven gemaakt. Ze is niet de enige. Meerdere familieleden blijken door zelfdoding te zijn gestorven. Deze ontdekking, samen met het dreigende geweld van buiten en haar eigen innerlijke worsteling, ontketent bij Charlotte een ongekende creatieve uitbarsting.
Charlotte besloot zichzelf te redden – niet door te verdwijnen, maar door te creëren. In een periode van afzondering werkte ze dag en nacht aan wat ze zelf “iets totaal waanzinnig bijzonders” noemde. Het werd een indrukwekkende reeks van ruim 1300 gouaches, getiteld Leben? oder Theater? – een beeldverhaal waarin ze haar levensgeschiedenis herschept met kleur, humor, muziek, scherpe observaties en diepe emotie.
In deze beelden klinkt haar verlangen om te begrijpen, te verwerken en te leven. Haar werk is geen klassieke autobiografie, maar een levendige mengvorm van toneel, schilderkunst en innerlijke dialoog – intens persoonlijk, maar tegelijk universeel.
Charlotte werd in 1943, vier maanden zwanger, vermoord in Auschwitz. Ze was 26 jaar oud.
Hoe haar werk bewaard bleef
Tijdens haar verblijf in Zuid-Frankrijk vertrouwde Charlotte haar levenswerk toe aan een bevriende arts met de woorden “C’est toute ma vie” – het is mijn hele leven. Dankzij deze arts en de Amerikaanse Ottilie Moore, die Charlotte en haar familie tijdelijk opving, werden de gouaches na de oorlog teruggevonden.
Charlotte’s ouders, Albert Salomon en Paula Salomon-Lindberg, kregen het werk pas jaren later onder ogen. Diep geraakt besloten zij het te bewaren in vijf linnen dozen, tot ze in 1959 het Stedelijk Museum in Amsterdam benaderden. In 1961 werd Leben? oder Theater? daar voor het eerst tentoongesteld.
In 1971 schonken Albert en Paula het volledige werk aan het Joods Historisch Museum, waar het sindsdien wordt gekoesterd.
Nog meer weten over Charlotte? Lees hier meer.
Nieuwsgierig naar de voorstelling? Bekijk hier de speeldata en koop je kaarten.
